Ik zie op mijn telefoon dat ik een oproep heb gemist en dat er iets is ingesproken op mijn voicemail. Als ik het berichtje afluister, hoor ik de stem van een jonge vrouw, die vertelt dat haar vader binnenkort zal sterven door euthanasie. Ze vraagt of ik haar terug wil bellen omdat ze haar kinderen (kleuterleeftijd) moet gaan vertellen dat opa gaat sterven. Ze wil graag tips.

De moeder, ik noem haar Karin, heeft de telefoon op de speaker gezet, zodat ook haar zus (eveneens moeder van een kleuter) kan meeluisteren. Ik begrijp dat het gesprek met de kinderen later deze dag zal plaatsvinden. Morgen mogen de kinderen afscheid nemen van hun opa en overmorgen zal zijn sterfdag zijn. De kinderen zijn nog niet eerder in hun leven in aanraking geweest met de dood, ook niet van een huisdier.

Zijn er goede manieren om zo’n slechtnieuwsgesprek te voeren? Ik denk van wel, al blijft het vreselijk moeilijk. En in dit geval is er erg weinig tijd…

Ik vraag in elk geval, of de moeders woorden als ‘dood’, ‘sterven’ of ‘overlijden’ willen gebruiken. Bij termen als ‘lang slapen’ of ‘op reis gaan’ loop je het risico dat kinderen zelf niet meer durven slapen of op reis gaan. Bovendien ben je dan niet eerlijk tegen ze. Ouders moeten de (behapbare) waarheid vertellen, op een manier die past bij de leeftijd van hun kinderen. Vanaf zo’n jaar of vier kunnen kinderen begrijpen dat de dood onomkeerbaar is. Er moet hen worden uitgelegd wat dood betekent: het hart klopt niet meer en een overledene kan niet meer horen, zien of bewegen. Dat een lichaam koud wordt, moeten kinderen ook weten. Want als ze straks opa opgebaard zien en hem willen aanraken, moeten ze erop voorbereid zijn dat zijn lichaam koud aanvoelt. Zaken die kinderen niet snappen of die voor hen verzwegen worden, gaan in hun hoofd een eigen waarheid vormen, die vaak gruwelijker is dan de realiteit. Altijd checken wat ze hebben begrepen dus! En ook niet onbelangrijk: het gesprek met de kinderen moet niet vlak voor het slapengaan gevoerd worden.

Het hebben/creëren van herinneringen is erg waardevol. Misschien kunnen de kinderen na het gesprek van vandaag tekenen over iets leuks dat ze met opa hebben meegemaakt. Die tekeningen kunnen ze de volgende dag meenemen als ze afscheid gaan nemen. Daar kunnen ze vertellen wat ze getekend hebben en wat er zo leuk was om samen met opa te doen. Opa op zijn beurt, kan vertellen waarom zijn kleinkinderen zo speciaal voor hem zijn en welke herinneringen hij koestert. Het is fijn als deze laatste momenten worden vastgelegd op film of foto, zodat de ouders er later met de kinderen over kunnen praten.

Karin en haar zus twijfelen nog, of ze zullen vertellen dat er sprake zal zijn van euthanasie. Als ze besluiten om dit wel bespreekbaar te maken, dan moeten ze hun woorden zorgvuldig kiezen. Als kinderen alleen maar horen dat een spuitje van de dokter genoeg is om te sterven, zullen ze echt nooit meer een inenting willen! Het moet duidelijk worden gemaakt, dat opa echt héél, héél ziek is en dat er écht he-le-maal niets meer kan worden gedaan om hem beter te maken. Dat hij zó ziek is, dat hij dood zal gaan. De moeders moeten in Jip-en-Janneke-taal verwoorden wat het voor opa zou betekenen om te moeten wachten tot hij ‘gewoon’ dood zal gaan. Dat dit wachten te moeilijk voor hem is en dat de dokter hem wil helpen. Ook hierbij moet er later op terug gekomen worden om te checken hoe de kinderen met deze informatie om zijn gegaan.

Ik wens Karin en haar zus veel moed en wijsheid om dit gesprek met hun kinderen te voeren. Wat zullen ze dat hard nodig hebben, vandaag, morgen bij het afscheid en overmorgen als het einde komt. En elke dag daarna, want ook hun leven wordt nooit meer hetzelfde.

Ze zijn die dag niet meer uit mijn gedachten geweest.